De grote transities van onze tijd vragen het lef om het oude denken los te laten. We leven in een periode waarin het natuurlijke systeem in Nederland piept en kraakt. Soorten verdwijnen, ecosystemen verzwakken en het landschap wordt stilletjes armer. Maar midden in die zorgwekkende werkelijkheid, doemen kansen op. Terwijl de energietransitie raast als een onstuitbare storm, biedt juist de wind ons een mogelijkheid: om niet alleen duurzame energie op te wekken, maar ook om de natuur een hand toe te reiken.
We staan op een kruispunt. De klimaatcrisis, biodiversiteitsverlies, stikstofproblematiek – het zijn geen geïsoleerde uitdagingen, maar facetten van één grote systeemverandering. Toch worden ze vaak apart bekeken, wat leidt tot lapmiddelen en nieuwe knelpunten. De energietransitie kan hier een verbindende kracht zijn, mits we het aandurven om energieopwekking en natuurherstel niet als aparte werelden te blijven behandelen. De nieuwe generatie windparken biedt een unieke kans om oude patronen te doorbreken. Hoe? Door natuurinclusief te denken en ontwerpen.
Eneco’s biodiversiteitsmetric laat zien dat het mogelijk is om de impact van windparken op flora en fauna te meten en bij te sturen[1]. Staatsbosbeheer en andere natuurorganisaties werken aan initiatieven om financiering voor natuurprojecten te koppelen aan de opbrengsten van duurzame energie. Daarnaast biedt de Handreiking Populatieversterking van de Natuur- en Milieufederaties praktische richtlijnen om kwetsbare soorten zoals vleermuizen en vogels beter te beschermen tijdens en na de bouw van windparken[2]. Zo ontstaan mogelijkheden voor adaptief beheer: slim plannen, monitoren en bijsturen.
“De natuur vraagt niet om een plek, ze vraagt om gehoord te worden.” [3] Het is een oproep aan de windsector om niet alleen te kijken naar waar turbines technisch en economisch het meest efficiënt kunnen draaien, maar om te zien waar ze ecologisch gezien passen. Het betekent rekening houden met seizoenen, migratieroutes en kwetsbare habitats. En daar waar negatieve impact onvermijdelijk is, moeten compensatie en herstel geen bijzaak zijn maar een integraal onderdeel van het plan.
Steven Fesmire stelt dat we bij complexe problemen zoals klimaatverandering en biodiversiteitsverlies last hebben van een ‘morele jetlag’ – een soort culturele achterstand in onze morele reacties[4]. Zijn pragmatische benadering leert ons dat ethiek en actie elkaar niet in de weg hoeven te staan. Door te beginnen met haalbare stappen en onderweg bij te sturen, kunnen we als samenleving – en dus ook als windsector – verantwoordelijkheid nemen zonder te wachten op een perfecte oplossing.
Er zijn al hoopvolle initiatieven. Windparken die worden ontwikkeld met meer oog voor de natuur. Plannen waarin de bouw van turbines gepaard gaat met herstel van habitats en versterking van biodiversiteit elders. Gemeenten en provincies die natuurinclusieve kaders opstellen. Maar dit is pas het begin. De windsector heeft de sleutel in handen om de energietransitie niet alleen duurzaam, maar ook natuurpositief te maken.
Windenergie biedt meer dan schone stroom – het kan een hefboom zijn voor herstel van de natuur. Maar dan moeten we als sector lef tonen. Niet wachten tot de ideale omstandigheden zich aandienen, maar implementeren, leren en bijsturen. Door nú te handelen, kunnen we de windsector en de natuur samen sterker maken. Dus windsector, pak je verantwoordelijkheid en waai mee in de richting van een gezonde, levende natuur. De natuur kan het niet alleen.
Het Collectief Natuurinclusief zal twee ronde tafel sessies verzorgen voor Wind op Land tijdens de WindDay 2025 samen met Luc Hoogenstein van Eneco en Alex de Meijer van de Natuur en Milieufederatie Gelderland. En natuurlijk zijn we te vinden te vinden voor een kopje koffie bij de Gesprektafel.
[1] https://www.eneco.nl/-/media/eneco-com/files/eneco_plan-voor-het-monitoren-van-de-biodiversiteit_nl_juli_2024.pdf
[2] https://www.natuurenmilieufederaties.nl/wp-content/uploads/2022/03/NMF-Handreiking-Populatieversterking-Kwetsbare-vleermuizen-en-vogels-in-de-energietransitie.pdf
[3] Arita Baaijens, In gesprek met de Noordzee.
[4] Fesmire, S., 2020, Pragmatist Ethics and Climate Change.
